Αρχαία Ήπειρος

 Oι ηπειρωτικές φυλές ήταν 14, κατά το Θεόπομπο. Μερικές από αυτές ήταν οι Σελλοί, οι Μολοσσοί, οι Θεσπρωτοί, οι Χάονες, οι Αθαμάνες, οι Κασσωπαίοι, οι Έλλοπες, οι Δρύοπες, οι Παραβαίοι και οι Αμβρακιώται. Οι τρεις βασικές φυλές που κατοίκησαν την περιοχή ήταν οι Χάονες στα βορειοδυτικά, οι Μολοσσοί στο κέντρο και οι Θεσπρωτοί δυτικά. Διακεκριμένη βασιλική οικογένεια που εμφανίστηκε κατά την ύστερη κλασική εποχή ήταν οι Αιακίδες, από τη φυλή των Μολοσσών.  

Στην βιογραφία του Βασιλιά Πύρρου, υποστηρίζει ότι ο Αχιλλέας λατρευόταν ως θεός στην Ήπειρο και στην τοπική διάλεκτο ονομαζόταν ''Ασπετός'' (δηλαδή αμίλητος, μη προσεγγίσιμος στην Ομηρική γλώσσα). Οι Ηπειρώτες βασιλείς θεωρούσαν ότι κατάγονται από τον Αιακό και τον εγγονό του Αχιλλέα. Σύμφωνα με την τοπική τους παράδοση, από τον υιό του τελευταίου Πύρρο ( Νεοπτόλεμο ), γεννήθηκε ο Μολοσσός, γενάρχης των Μολοσσών. Τον 5ο αιώνα, οι βασιλείς Άδμητος και Θαρύπας κατέστησαν τους Μολοσσούς κυρίαρχη φυλή, ενώνοντας υπό αυτήν όλα τα ηπειρώτικα φύλα. Θεωρείται δε ότι έκτοτε μόνον οι Μολοσσοί είχαν βασιλεία, ενώ οι υπόλοιπες φυλές είχαν «Προστάτας Επετησίους». 

Από τους Νοτιο-έλληνες, πρώτοι οι Ηλείοι και μετά οι Κορίνθιοι (περίπου τον 8ο αιώνα) ίδρυσαν αποικίες στα παράλια της Ηπείρου, κτίζοντας μερικές πόλεις όπως η Επίδαμνο, Απολλωνία, Ανακτόριον και Αμβρακία. 
Από τον 6ο αιώνα, η Κόρινθος είχε πετύχει να εξασφαλίσει τον οικονομικό έλεγχο επί των ηπειρωτικών φυλών. H κατάσταση αυτή διατηρήθηκε αμετάβλητη έως τις αρχές του Πελοποννησιακού πολέμου ( 431 - 404 ),

 Οι Μολοσσοί, υπό τον  βασιλέα Θαρύπα, έγιναν σύμμαχοι των Αθηνών, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την εισβολή στην Ήπειρο του αττικού πολιτισμού. Με κύριους φορείς τους Μολοσσούς και το φιλοαθηναίο Θαρύπα σημειώθηκαν από τα τέλη του 5ου αιώνος ριζικές αλλαγές ( μεγαλύτεροι και τειχισμένοι οικισμοί, θέσπιση ετησίων αρχόντων και Βουλής, κοπή τοπικού νομίσματος, εισαγωγή αττικού αλφαβήτου και γραφής ). Με πρωτοβουλία των Μολοσσών συγκροτήθηκε το 330 και το «Κοινόν των Μολοσσών», η πρώτη πολιτική ομοσπονδία της περιοχής. Με τη βίαιη έξωση των τελευταίων Αιακιδών ( το έτος 232 ) και την γενίκευση της Δημοκρατίας, δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία των Χαόνων το «Κοινόν των Ηπειρωτών» ( 232 - 168 ), μία νέα, ευρύτερη ομοσπονδία, στην οποία μετείχαν όλα τα ηπειρωτικά φύλα, από τον Αμβρακικό έως τις εκβολές του Αώου.

Με βάση παραδείγματα περισσότερο γνωστά από άλλες περιοχές της αρχαίας Ηπείρου, τεκμαίρεται ότι οι Ηπειρώτες της ύστερης εποχής του Χαλκού και της πρώιμης εποχής του Σιδήρου ήταν εγκατεστημένοι σε χωριά, κατά κανόνα ατείχιστα, ασχολούμενοι με τη γεωργία και κυρίως με την κτηνοτροφία. Κατοικούσαν σε πολύ απλά σπίτια, συνήθως μονόχωρα, κατά κανόνα από ξερολιθιά στα θεμέλια. Πολλοί από αυτούς ζούσαν νομαδική ζωή και ασκούσαν το μεταπρατισμό στα κέντρα των πεδινών περιοχών, που τα αποτελούσαν οι αποικίες και οι μόνιμοι αγροτικοί οικισμοί. Παράλληλα, στα ορεινά της Πίνδου υπήρχαν και ημιμόνιμοι κτηνοτροφικοί οικισμοί. 

1. Σημειώσεις-Παραπομπές

1. ↑ Η γενικά αποδεκτή, πλέον, άποψη π.χ. Lewis, David Malcolm; Boardman, John (1994). The Cambridge Ancient History: The Fourth Century B.C. Cambridge University Press. ISBN 0521233488. https://books.google.com/books?id=vx251bK988gC, Errington, Robert Malcolm (1990). A History of Macedonia. University of California Press. ISBN 0520063198. https://books.google.com/books?id=PYgkqP_s1PQC, Borza, Eugene N. (1992). In the Shadow of Olympus: The Emergence of Macedon (Revised Edition). Princeton: Princeton University Press. ISBN 0691008809. https://books.google.com/books?id=614pd07OtfQC, Hammond, NGL (1994). Φίλιππος της Μακεδονίας. Λονδίνο, UK: Duckworth. "Η Ήπειρος ήταν χώρα που παρήγαγε γαλακτοκομικά και κτηνοτροφικά προϊόντα...Η κοινωνική μονάδα ήταν η μικρή φυλή, αποτελούμενη από πολλές νομαδικές και ημινομαδικές ομάδες, από τις οποίες φυλές, πάνω από 70 είναι γνωστές οι ονομασίες, συνεργάζονταν σε μία μορφή εκτεταμένου συνασπισμού διαμορφώνοντας τις τρεις φυλές: των Θεσπρωτών, των Μολοσσών, των Χαόνων... Γνωρίζουμε από την ανακάλυψη εγχάρακτων επιγραφών ότι οι φυλές αυτές ήταν ελληνόφωνες (μιλούσαν διάλεκτο δυτικής Ελλάδας)"

1. ↑ ΣΤΡΑΒΩΝ, Γεωγραφικά, Βιβλίο 7, Κεφ. 7, Παράγρ. 6: "Ambracia lies only a short distance above the recess; it was founded by Gorgus, the son of Cypselus. The River Aratthus flows past Ambracia; it is navigable inland for only a few stadia, from the sea to Ambracia, although it rises in Mount Tymphe and the Paroraea. Now this city enjoyed an exceptional prosperity in earlier times (at any rate the gulf was named after it), and it was adorned most of all by Pyrrhus, who made the place his royal residence"[1]

1. ↑ Η Ιστορία της Ηπείρου, εκδόσεις Δωδώνη, 1982

1. ↑ Στράβων: "Ταύτην δε την οδόν Εγνατίαν (...) εν δεξιά μεν εστί τα ηπειρωτικά έθνη",Γεωγραφικά

1. ↑ Εκδοτική Αθηνών: Ηπειρος, έκδοση 2009

1. ↑ Στράβων, Γεωγραφία, Βιβλίο VII, 7, 1 [2]

1. ↑ Παυσανίας, Περιγραφή της Ελλάδας, 1.11.7-1.12.2 (μετάφραση Jones) στο Theoi Project [3]

1. ↑ Ευτρόπιος, Επιτομή της Ρωμαϊκής Ιστορίας (Historiae Romanae Breviarium) Βιβλίο 2, XI, XIII στο Tertullian [4]

1. ↑ Άλμα πάνω, στο:9,0 9,1 John Ward (1832-1912) και Sir George Francis Hill (1867-1948), επιμ. (1902). Greek coins and their parent cities (στα Αγγλικά). Λονδίνο: Murray. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2009.

1. ↑ Οι ημερομηνίες ποικίλουν από πηγή σε πηγή. Εδώ η υιοθετείεται η εξής εκδοχή.