Τυμφαίοι
Τυμφαίοι
Οι Τυμφαίοι ήταν αρχαίο Ηπειρωτικό φύλο, που συμμετείχε στην ομοσπονδία των Μολοσσών. Οι Τυμφαίοι αποτελούσαν έναν ορεσίβιο ποιμενικό λαό, εγκατεστημένο στην περιοχή του όρους Τύμφη (σημερ. Γκαμήλα) της βόρειας Πίνδου, στις πηγές του Αώου. Στην διάρκεια της βασιλείας του Αλεξάνδρου Α΄ της Μακεδονίας (498/497-454 π.Χ.), οι Τυμφαίοι, θα ενσωματωθούν στο Μακεδονικό Βασίλειο, όπως και τα υπόλοιπα φύλα της άνω Μακεδονίας, οι Ελιμιώτες, οι Λυγκηστές, οι Ορέστες και οι Πελαγόνες, τα οποία συμμετείχαν μέχρι τότε επίσης στην ομοσπονδία των Μολοσσών δηλ. των ελληνικών φύλων της Ηπείρου (βλ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, σελ. 68). Την έστω και σκιώδη επικυριαρχία επί των φύλων της άνω Μακεδονίας θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν οι διάδοχοι του Αλεξάνδρου Α΄, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία όπως αποδείχθηκε. Ορισμένα από αυτά τα φύλα θα επανέλθουν στην ομοσπονδία των Μολοσσών, όπως οι Ορέστες (Ορέστες Μολοσσοί).
Το φυλετικό κράτος των Τυμφαίων είχε επικεφαλής βασιλέα, όπως και τα άλλα γειτονικά φύλα. Γνωρίζουμε ότι γύρω στο 370 π.Χ. βασιλεύς των Τυμφαίων ήταν ο Σιμμίας, γιος του οποίου ήταν ο γνωστός στρατηγός του Φιλίππου και Μ. Αλεξάνδρου, Πολυπέρχων ή Πολυσπέρχων. Πήρε μέρος στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου στην Ασία. Είχε τεθεί επικεφαλής της τυμφαίας τάξεως και διακρίθηκε. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 324 π.Χ. μαζί με τον Κρατερό. Ο Πολυπέρχων διώχτηκε από την Μακεδονία, από τον Κάσσανδρο ο οποίος είχε υπό την εξουσία του τον ανάπηρο βασιλιά Φίλιππο Αρριδαίο και τη σύζυγό του Ανταία Ευρυδίκη. Ο Πολυπέρχων αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ήπειρο, όπου συμμάχησε με την μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου Ολυμπιάδα και τη χήρα του Ρωξάνη, που είχε μαζί της τον μικρό γιο της Αλέξανδρο. Μαζί τους συνέπραξε και ο βασιλιάς της Ηπείρου Αιακίδης. Η Ολυμπιάδα εισέβαλε με στρατό στη Μακεδονία, νίκησε τον στρατό του βασιλιά Φιλίππου Γ΄ (τον οποίο είχε δολοφονήσει), αλλά η επιστροφή του Κάσσανδρου από την Πελοπόννησο άλλαξε την κατάσταση: την συνέλαβε, τη σκότωσε και πήρε υπό την κηδεμονία του τη Ρωξάνη και τον Αλέξανδρο.
Μετά την ήττα του βασιλιά των Μολοσσών Αρρύβα από τον Φίλιππο τον Β΄, το 350 π.Χ. η Τυμφαία, η Παραυαία και η Ορεστίδα θα ενσωματωθούν οριστικά στο Βασίλειο της Μακεδονίας.Ο Στράβων αναφέρει (Ζ΄ VII. 9) την πόλη Αιγίνιον των Τυμφαίων, γειτονικό με την Αιθικία και την Τρίκκη (τα σημερινά Τρίκκαλα).
Οι Τυμφαίοι θα αφομοιωθούν από τους Μακεδόνες στην διάρκεια των Ελληνιστικών χρόνων και μέχρι την αρχή της χριστιανικής εποχής θα εξαφανισθούν ως ξεχωριστό φύλο.
Η αρχαία Τυμφαία εκτείνεται στην γεωγραφική περιοχή δυτικά του ρου του Αλιάκμονα που ανήκει σήμερα διοικητικά στην Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών στα νοτιοδυτικά της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Η Τυμφαία αποτελεί μία από τις διοικητικές περιοχές του Μακεδονικού Βασιλείου και εκτεινόταν νότια της επαρχίας της Ορεστίδας και δυτικά της επαρχίας της Ελιμίας.
Στα δυτικά ίσως περιλαβάνει ολόκληρη την περιοχή της βόρειας Πίνδου από το Ζαγόρι έως το Μέτσοβο. Το όνομα της ιστορικής περιοχής προέρχεται από το όρος Τύμφη.
Γραπτές μαρτυρίες για τις αρχαίες πόλεις της περιοχής δεν υπάρχουν πολλές. Στα κείμενα του ιστορικού Διόδωρου Σικελιώτη αναφέρεται η πόλη Τραμπύα, στην οποία εξελίχθηκε στην Ελληνιστική Περίοδο μια μάχη μεταξύ του Πολυπέρχοντα και του Κασσάνδρου, σχετικά με την διαδοχή της Μακεδονίας από τον Ηρακλή, νόθο υιό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γειτονική πόλη αναφέρεται και η Βουνείμα από τον Στέφανο τον Βυζάντιο, χτισμένη από τον Οδυσσέα. Επίσης, σημαντική πόλη της περιοχής, και μάλιστα πρωτεύουσά της σύμφωνα με το ιστορικό Στράβων, ιστορείται το Αιγίνιον.