Τέκμον

Τέκμον 

Στην ακρόπολη της Καστρίτσας, του νομού Ιωαννίνων, αναπτύχθηκε η δεύτερη σημαντικότερη πόλη του βασιλείου των Μολοσσών στην Ήπειρο. Προς το τέλος του 5ου αι. π.Χ. ο βασιλιάς Θαρύπας κατάφερε να συγκεντρώσει τον αγροτικό και κτηνοτροφικό πληθυσμό των ηπειρωτικών φύλων σε πόλεις, τις οποίες οργάνωσε και ανέπτυξε. Έτσι στη νότια πλευρά του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων δημιούργησε και οχύρωσε την πόλη Τέκμον, όπου έζησε η Ολυμπιάδα-μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου και η οποία πόλη του παρείχε τον έλεγχο των νότιων και ανατολικών οδών προς το εσωτερικό του λεκανοπεδίου.
Η Τέκμονα σε συνδυασμό με την αρχαία Πασσαρώνα στη βορειοδυτική πλευρά, πρόσφεραν εποπτεία και ασφάλεια σε όλο το λεκανοπέδιο. Στους πρόποδες του λόφου έχουν εντοπιστεί σπήλαια με ίχνη εγκατάστασης από την παλαιολιθική και νεολιθική εποχή, δηλαδή από το 20.000 π.Χ.

Έχουν βρεθεί λίθινα και οστέινα εργαλεία, αγγεία καθώς και οστά ζώων. Πιθανολογείται ότι τα σπήλαια αυτά αποτελούσαν καταυλισμούς για ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών.Στην κορυφή του λόφου δεσπόζουν τα τείχη, μήκους περίπου 3.000 μέτρων. Στο εσωτερικό έχουν ανακαλυφθεί οργανωμένα οικοδομικά συγκροτήματα και υποδομές αρχαίας κατοίκησης, που φανερώνουν ότι η ακρόπολη κατοικούνταν μόνιμα και όχι μόνο για προστασία σε περιόδους πολέμου. 

Η πόλη καταστράφηκε με τον ερχομό των Ρωμαίων υπό τον Αιμίλιο Παύλο, σε ένα οργανωμένο σχέδιο καταστροφής 70 ηπειρωτικών(κυρίως Μολοσσικών) πόλεων. Σύμφωνα με τον ιστορικό Στράβωνα, κατά την κάθοδο τους από την Ιλλυρία, τα ρωμαϊκά στρατεύματα συνάντησαν και κατέστρεψαν την πρωτεύουσα των Μολοσσών Πασσαρώνα και λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα την πόλη Τέκμονα. Μάλιστα η παράδοση θέλει τον αρχηγό των υπερασπιστών Κέφαλο, να κάνει μόνος του ηρωική έξοδο και να σκοτώνεται διαφωνώντας με την απόφαση για παράδοση της πόλης. 

Η Τέκμονα συνέχισε να κατοικείται μέχρι την οριστική εγκατάλειψή της τον 5ο αι. μ.Χ. όταν και χτίζεται και προστατεύεται με κάστρο η Εύροια (τα σημερινά Ιωάννινα) από τον Ιουστινιανό, οπότε και ο πληθυσμός μετακινείται εκεί.            

Κατά την περίοδο του εκσυγχρονισμού του κράτους των Μολοσσών, πιθανώς επί Θαρύπα, το πλάτωμα της κορυφής του λόφου στην Καστρίτσα οχυρώνεται με ισχυρό πολυγωνικό τείχος, η περίμετρος του οποίου ξεπερνά τα 3000 μ. 

Ευρήματα: Στα βόρεια της πύλης Ι και σε επαφή με το τείχος, διατηρείται, σε επίπεδο θεμελίωσης, το κτιριακό συγκρότημα Κ. Κατά την έρευνα ήρθε στο φως εξάπλευρη πήλινη σφραγίδα (με παραστάσεις βατράχου, ανθεμίου, κανθάρου και τρινακρίας), η ύπαρξη της οποίας πιστοποιεί τη δραστηριοποίηση τεχνιτών στην περιοχή. 

Από τα ευρήματα που συλλέχθηκαν μαθαίνουμε τις ασχολίες των κατοίκων τους - τα πολυάριθμα πήλινα υφαντικά βάρη αποδεικνύουν την ύπαρξη αργαλειών, ενώ η εξάπλευρη πήλινη σφραγίδα από το κτίριο Ζ υποδηλώνει την παρουσία τεχνιτών. Επίσης, τα πήλινα ειδώλια που βρέθηκαν στο κτίριο Γ είναι ενδεικτικά της άσκησης οικιακής λατρείας.

Ακολουθώντας την κατηφορική διαδρομή, ο επισκέπτης συναντά, στη δυτική πλευρά του λόφου, το κτιριακό συγκρότημα Ε, περίπου τετράγωνης κάτοψης και συνολικού εμβαδού 1.024 τ.μ. Στα νότια ορίζεται από φαρδύ δρόμο πλάτους 4,75 μ., ο οποίος το διαχωρίζει από άλλο, ανάλογων διαστάσεων, κτίριο που δεν έχει ακόμα ερευνηθεί. Αντίστοιχοι δρόμοι έχουν εντοπιστεί στη βόρεια και την ανατολική πλευρά του. Η είσοδος με επιμελώς δουλεμένο κατώφλι και πρόθυρο ανοίγει στην κεντρική, νότια, οδό. Διέθετε και δεύτερο όροφο κατά μήκος της ανατολικής πλευράς και έφερε πήλινο αρχιτεκτονικό διάκοσμο. Μέχρι στιγμής η ανασκαφή έχει περιοριστεί στο νοτιοανατολικό τμήμα του κτιρίου, αποκαλύπτοντας σειρά δωματίων με επιμελημένα δάπεδα. Ψηφιδωτά δάπεδα με γεωμετρικά σχέδια καλύπτουν τα δάπεδα των χώρων VI και II, ενώ το δάπεδο και οι τοίχοι του γωνιακού χώρου Ι καλύπτονται επιμελώς από υδατοστεγές υδραυλικό κονίαμα. Στο φροντισμένο αυτό δάπεδο διαμορφώνεται μια κοιλότητα συγκέντρωσης υδάτων και μια εσοχή πιθανότατα για την τοποθέτηση λουτήρα.  Η ευνοημένη χωροθέτηση του κτιριακού συγκροτήματος, που οριοθετείται από φαρδείς δρόμους, το μεγάλο μέγεθός του, η εντυπωσιακή δεξαμενή, η ύπαρξη λουτρών, η πολυτέλεια του αρχιτεκτονικού διακόσμου και των κινητών ευρημάτων, το χαρακτηρίζουν ως ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της πόλης.

Σε μικρή απόσταση από την αρχαία Τέκμονα, στην πεδινή περιοχή κάτω από το λόφο της Καστρίτσας, στη θέση Ράχη Πλατανιάς, αποκαλύφθηκε αρχαία εγκατάσταση, του τύπου των ατείχιστων οικισμών132. Οι ανασκαφές έδειξαν ότι ήταν σε χρήση από τον 4ο αι. π.Χ. ως το 167 π.Χ. που καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. Ο οικισμός είναι οργανωμένος γύρω από έναν κεντρικό δημόσιο χώρο-πλατεία, στην οποία οδηγεί μικρός δρόμος με οικίες εκατέρωθεν. Τα σπίτια έχουν μικρές διαστάσεις και αποτελούνται συνήθως από 3 έως 4 δωμάτια με την εστία στο κέντρο. Ο οικισμός διέθετε αποχετευτικό σύστημα, όπως μαρτυρούν υπολείμματα αγωγών, ενώ εκτιμάται ότι εκτείνεται κυρίως προς την ομαλή πλαγιά του λόφου Ράχη.