Επίδαμνος
Επίδαμνος
Η Επίδαμνος είναι αρχαία πόλη, που ιδρύθηκε περίπου το 627 π.Χ. ως αποικία των Κερκυραίων στις ιλλυρικές ακτές και η οποία σήμερα ανήκει στην Αλβανία και ονομάζεται Δυρράχιο. Είναι η πιό Βόρεια αρχαία πόλη των Αρχαίων Ηπειρωτών. Αν και αποικίστηκε κυρίως από Κερκυραίους πολίτες και Κορίνθιους. Αρχηγός της αποικίας ήταν ένας Κορίνθιος, ο Φαλίας ο γιος του Ερατοκλείδη. Αυτό είχε γίνει προς τιμή της αρχικής μητρόπολης, αφού η Κόρινθος ήταν μητρόπολη της Κέρκυρας. Η πόλη της Επιδάμνου έγινε γνωστή για τις εμπορικές δραστηριότητές της, αλλά κυρίως για το γεγονός ότι οι διαμάχες της αποτέλεσαν μια από τις σημαντικότερες αφορμές για το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Η γύρω περιοχή της Επιδάμνου ονομαζόταν Επιδαμνεία. Η γεωγραφική της θέση ήταν πάρα πολύ προνομιακή, καθώς διέθετε φυσικό βραχώδες λιμάνι, το οποίο περιστοιχιζόταν από έλη της ενδοχώρας και ψηλά απότομα βράχια στην παραθαλάσσια πλευρά, καθιστώντας έτσι πολύ δύσκολη την επίθεση από θαλάσσης ή από την ξηρά.
Η Επίδαμνος ήταν γνωστή ως μία πολιτικά ανεπτυγμένη κοινωνία, κάνοντας το μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη να επαινέσει το πολιτικό της σύστημα, για τον έλεγχο του εμπορίου μεταξύ των Ελλήνων αποίκων και του τοπικού πληθυσμού.
Ωστόσο, η Κόρινθος και η Κέρκυρα φιλονικούσαν για το ποια θα είναι η μητρόπολη της πόλης, με αποτέλεσμα να επισπεύσουν με τις ενέργειές τους τον Πελοποννησιακό Πόλεμο το 431 π.Χ.
«Έλληνες εισίν, Ηπειρώται καλούμενοι, άχρι Επιδάμνου πόλεως, ήπερ επιθαλασσία οικείται», γράφει ο ιστορικός Προκόπιος τον 6ο αιώνα μ.Χ. Αναφέρει δηλαδή ότι είναι Έλληνες που αποκαλούνται Ηπειρώτες, όσοι βρίσκονται μέχρι την πόλη Επίδαμνο που είναι κτισμένη παραθαλάσσια.
Η Επίδαμνος άκμαζε εμπορικά και πολιτισμικά, αλλά είχε έντονες πολιτικές διαμάχες στο εσωτερικό της και σημαντικές τριβές με τους ντόπιους, τους "βαρβάρους Ταυλαντίους" που ανήκαν στο ιλλυρικό έθνος και ζούσαν στην ενδοχώρα ή πάντως κοντά στην ελληνική αποικία. Το 435 π.Χ. οι δημοκρατικοί επαναστάτησαν και έδιωξαν τους ολιγαρχικούς, οι οποίοι συμμάχησαν με τους Ταυλαντίους και άρχισαν τις επιδρομές εναντίον της Επιδάμνου. Οι Επιδάμνιοι ζήτησαν βοήθεια από την Κέρκυρα, αλλά εκείνη αρνήθηκε τόσο επειδή είχε ανατραπεί ένα φιλικό καθεστώς (η Κέρκυρα είχε αριστοκρατικό πολίτευμα), όσο και για λόγους οικονομικού ανταγωνισμού προς το εμπορικό λιμάνι της Επιδάμνου.
Οι δημοκρατικοί της Επιδάμνου απευθύνθηκαν τότε στο μαντείο των Δελφών και εκείνο τους συνέστησε να παραδώσουν την πόλη στους Κορινθίους, ώστε να αναλάβουν εκείνοι την προστασία της. Οταν οι Κορίνθιοι ανταποκρίθηκαν, οι Κερκυραίοι έστειλαν πλοία και στρατιώτες, συμμαχούντες με τους αριστοκράτες Επιδάμνιους και τους Ταυλαντίους.
«Οι Κορίνθιοι υποσχέθηκαν να στείλουν βοήθεια, τόσο γιατί πίστευαν ότι ενεργούσαν σύμφωνα με το δίκιο - μια και θαρρούσαν πως η Επίδαμνος δεν ήταν λιγότερο δική τους αποικία απ' ό,τι των Κερκυραίων - όσο και γιατί μισούσαν τους Κερκυραίους, επειδή, αν κι ήταν άποικοί τους, παραμελούσαν τις υποχρεώσεις τους απέναντί τους. Κι αλήθεια, ούτε στα κοινά πανηγύρια τους έδιναν τα συνηθισμένα δώρα ούτε στις θυσίες πρόσφερναν στην Κόρινθο τις απαρχές, όπως κάνουν οι άλλες αποικίες, αλλά τους περιφρονούσαν, επειδή κείνη την εποχή οι Κερκυραίοι, από άποψη πλούτου, βρίσκονταν στο ίδιο επίπεδο με τους πλουσιότερους Έλληνες κι από άποψη πολεμικής ετοιμασίας ήταν πολύ ισχυροί. Όσο για το ναυτικό, μερικές φορές καυχιόταν ότι είχαν μεγάλη υπεροχή, επειδή οι Φαίακες, που είχαν κατοικήσει την Κέρκυρα πριν απ' αυτούς, ήταν ξακουστοί για τη ναυτική τους τέχνη. Γι' αυτό και περισσότερο ετοίμαζαν το ναυτικό τους κι ήταν πολύ δυνατοί σ' αυτό. Και πραγματικά, όταν άρχισε ο πόλεμος είχαν εκατόν είκοσι πολεμικά καράβια».
Οι Κορίνθιοι τότε συγκέντρωσαν περισσότερο στρατό και πλοία, αποφασισμένοι να κηρύξουν την Επίδαμνο αποικία τους και να τιθασεύσουν την Κέρκυρα. Ζήτησαν και πήραν βοήθεια από την Κεφαλληνία, τα Μέγαρα, την Επίδαυρο, την Ερμιόνη, την Τροιζήνα, την Λευκάδα και την Αμβρακία. Τότε οι Κερκυραίοι ζήτησαν τη βοήθεια της Αθήνας, αλλά οι Κορίνθιοι το έμαθαν και απείλησαν την Αθήνα ότι τυχόν παρέμβασή της υπέρ της αποικίας τους και εναντίον αυτών, θα συνιστούσε παραβίαση της ειρήνης που είχε υπογραφεί με τη Σπάρτη και γενικά με την Πελοποννησιακή Συμμαχία το 445 π. Χ. Αν και στην πρώτη ναυμαχία Κορινθίων και Κερκυραίων για την Επίδαμνο η Αθήνα δεν είχε ακόμα αναμιχθεί και αυτή είχε λήξει υπέρ των Κερκυραίων (οι Κορίνθιοι βρέθηκαν τότε απροετοίμαστοι) τώρα ήταν φανερό ότι με την ετοιμότητα της μητρόπολης και των συμμάχων της η ναυμαχία θα έληγε μάλλον με ήττα των Κερκυραίων. Αυτό θα ενίσχυε πολύ την Κόρινθο που ήταν εμπορική αντίπαλος της Αθήνας ειδικά στο εμπόριο προς το Ιόνιο και τη Μεγάλη Ελλάδα (Κάτω Ιταλία και Σικελία). Η Αθήνα έκρινε σκόπιμο να παρέμβει όσο πιο διακριτικά μπορούσε υπέρ της Κέρκυρας, αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατό να μην ενοχλήσει και οι Κορίνθιοι στη συνέχεια ζήτησαν να συγκληθεί συμβούλιο για την κήρυξη πολέμου. Μέχρις ότου γίνει αυτό, πάντως, οι Κερκυραίοι μπήκαν στην Επίδαμνο και αποκατέστησαν τους αριστοκράτες.
Το 314 π.Χ. η Επίδαμνος κατελήφθη από τον Κάσσανδρο της Μακεδονίας, αλλά οι Κερκυραίοι θεώρησαν πιο σύμφορο η πόλη να διοικείται από Ιλλυριούς. Εξεδίωξαν τον Κάσσανδρο και παρέδωσαν την Επίδαμνο στον Ιλλυριό βασιλιά Γλαυκία. Κάποια στιγμή ως βασίλισσα της περιοχής αναφέρεται η Τεύτα, ιλλυρικής εθνότητας επίσης.
Η πόλη κατελήφθη από τους Ρωμαίους και το 229 π.Χ. οι Ιλλυριοί επανήλθαν για να τη διεκδικήσουν. Κατέλαβαν προσωρινά την Κέρκυρα και την Επίδαμνο, αλλά οι Ρωμαίοι αστραπιαία ανακατέλαβαν και τις δύο. Από τότε η πόλη έμεινε σε ρωμαϊκά χέρια . Αναφέρεται στο εξής ως Δυρράχιο επειδή η λατινική επιρροή μετέβαλε σε δυσοίωνο το αρχαιοελληνικό όνομά της -στα λατινικά το δεύτερο συνθετικό παρέπεμπε στο επίθετο damno που σήμαινε καταραμένο και καταδικασμένο σε θάνατο.
Υπό τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, το Δυρράχιο γνώρισε μεγάλη ακμή. Αποτέλεσε το δυτικό άκρο της Εγνατίας Οδού, του μεγάλου ρωμαϊκού δρόμου, ο οποίος οδηγούσε στη Θεσσαλονίκη και κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη. Ένας άλλος δρόμος, μικρότερου μεγέθους, οδηγούσε νότια στην πόλη Βουθρωτό, κοντά στους σημερινούς Αγίους Σαράντα.
Για τον Κάτουλλο η πόλη ήταν Durrachium Hadriae tabernam, "η ταβέρνα της Αδριατικής", ένας από τους σταθμούς των Ρωμαίων που ανέπλεαν την Αδριατική, όπως και για τον ίδιο το 56 π.Χ.
Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος Καίσαρας έκανε την πόλη αποικία των απόστρατων λεγεωνάριων του, έπειτα από τη Ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.), ανακηρύσσοντάς την «ελεύθερη πόλη» (λατ. civitas libera).