Αμβρακιώτες
Αμβρακιώτες
Αρχαίοι συγγραφείς αποκαλούν την περιοχή της Αμβρακίας Δρυοπίδα. Το τοπωνύμιο Αμβρακία οφείλεται κατά τη μυθολογία στον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού ή στην Αμβρακία, θυγατέρα του Μελανέα, βασιλιά των Δρυόπων ή του Αυγείου της Ήλιδας ή του Φόρβαντα, γιου του Ήλιου. Ανάμεσα στους Αθαμάνες των Τζουμέρκων και των Κασσωπαίων της Πρέβεζας, ζούσαν ανάμικτα Αθαμάνες, Κασσωπαίοι, Μολοσσοί και άποικοι, στο τρίγωνο μεταξύ Λούρου, Αράχθου και Αμβρακικού κόλπου. Στο 625 π.Χ. οι Κορίνθιοι με αρχηγό τους τον Γόργο, γιο του Κυψέλου, του τυράννου της Κορίνθου, ίδρυσαν αποικία στις όχθες του Άραχθου ποταμού αφού έδιωξαν τους ντόπιους Δρύοπες και τείχισαν την Αμβρακία. Η πόλη αριθμούσε γύρω στους 100.000 κατοίκους και γνώρισε μεγάλη ακμή από την ίδρυση της μέχρι τον 2ο αι. π.Χ.
Το έτος 582 π.Χ. η Αμβρακία είχε δημοκρατικό πολίτευμα, μετά την τυραννία του Περίανδρου, 74 χρόνια προγενέστερη της Δημοκρατίας του Κλεισθένη στην Αθήνα.
Όταν οι Κορίνθιοι κατέλαβαν της Αμβρακία (625π.Χ.), επέβαλαν στους κατοίκους της το σύστημα διακυβέρνησης που επικρατούσε στην πατρίδα τους την Κόρινθο, το τυραννικό. Από τα διασωθέντα κείμενα μαθαίνουμε ότι δύο ήταν τα ονόματα των τυράννων: Του Περίανδρου και του Φαύλου ή Φάλαικου.
Οι Αμβρακιώτες τιμούσαν την λέαινα, γιατί κατεσπάραξε τον τύραννό τους, τον Φαύλο και έτσι το ζώο αυτό έγινε η αιτίνα να αποκτήσουν την ελευθερία τους"
Ονομαστά ήταν τα αγριογούρουνα (κάπροι) της αρχαίας Αμβρακίας, που αφθονούσαν στην περιοχή του Αμβρακικού, και ήταν πανάκριβα. Μάλιστα η περιρέουσα δοξασία ήθελε να τιμωρούν οι θεοί όποιον έφτανε στην Αμβρακία και δεν αγόραζε να φάει αγριογούρουνο, έστω και αν το πλήρωσε σαν χρυσάφι, γιατί ήταν εύγευστο σαν το άνθος του νέκταρος.
Ιστορικά: Η Αμβρακία ως κορινθιακή αποικία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση και ναυτική ισχύ όπως προκύπτει από τα αρχαία κείμενα και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Διέθετε ένα από τα καλύτερα πολεοδομικά συστήματα της αρχαιότητας. Ονομαστά ήταν επίσης τα γυναικεία αμβρακιώτικα υποδήματα γνωστά σε όλη την Ελλάδα με το όνομα Αμβρακίδες. Κατά τους Περσικούς πολέμους έλαβε μέρος με επτά πλοία στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και με πεντακόσιους οπλίτες στη μάχη των Πλαταιών. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο συμμάχησε με τους Λακεδαιμονίους, αλλά οι 3.000 οπλίτες της ηττήθηκαν τον χειμώνα του 426 π.Χ. στη μάχη των Όλπων από τους εχθρούς τους Ακαρνάνες που ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων και καταστράφηκε από το στρατηγό Δημοσθένη. Αργότερα, συμμάχησε με τους Αθηναίους για να προστατευτεί από τους Μακεδόνες του Φιλίππου. Ωστόσο το έτος 338 π.Χ. ο Φίλιππος ο Β΄ κατέλαβε την πόλη, λίγο πριν τη μάχη της Χαιρώνειας. Μετά το θάνατο του Φιλίππου Β΄ οι Αμβρακιώτες έδιωξαν τους Μακεδόνες, αλλά τους κατέλαβε και πάλι αργότερα ο γιος του Κασσάνδρου Αλέξανδρος. Το 295 π.Χ. η Αμβρακία παραχωρήθηκε από τους Μακεδόνες στον Πύρρο, ο οποίος την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του κι από αυτή εξορμούσε για τις εκστρατείες του στη λοιπή Ελλάδα και την Ιταλία. Ο Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μνημειώδη κτίσματα, ναούς, αγάλματα και ζωγραφικούς πίνακες.
Διάσημοι Αμβρακιώτες ήταν ο γλύπτης Πολύστρατος που έζησε τον 6ο αι. π.Χ., ο μουσικός Επίγονος και ο ποιητής της Μέσης Κωμωδίας Επικράτης. Ο Παυσανίας αναφέρει επίσης τον Αμβρακιώτη Ολυμπιονίκη Λέοντα που νίκησε στην 96η Ολυμπιάδα.
Μετά το θάνατο της Βασίλισσας της Ηπείρου Δηϊδάμειας B, το Βασίλειο της Ηπείρου, η δυναστεία των Αιακιδών παύει να υπάρχει και το έτος 232 π.Χ. οι Ηπειρωτικές πόλεις αποφασίζουν να συνενωθούν πολιτικά. Πρωτεργάτης στην συνένωση αυτή που ιστορικά είναι η πρώτη «Ομοσπονδιακή Δημοκρατία» της Ευρώπης είναι η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου Μυρτάλη - Ολυμπιάς. Η πολιτική αυτή συνένωση ονομάζεται «Κοινό των Ηπειρωτών» (ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ) και διαρκεί περίπου 64 χρόνια (232 π.Χ. - 168 π.Χ.), κατ΄ άλλους συγγραφείς 61 χρόνια (232 π.Χ. - 171 π.Χ.). Στο Κοινό των Ηπειρωτών συμμετέχουν οι πόλεις Αρχαία Ελέα Θεσπρωτίας, Αρχαία Γιτάνη Θεσπρωτίας, Αρχαία Φανοτή (Ντόλιανη) Θεσπρωτίας, Αρχαία Κασσώπη Πρέβεζας, μαζί με αποικίες των Ηλείων Αρχαία Πανδοσία Πρέβεζας, Αρχαία Ελάτρεια Πρέβεζας, Αρχαίο Βουχέτιον Πρέβεζας, Αρχαίες Βατίες Πρέβεζας, και οι πόλεις των Μολοσσών Αρχαία Πασσαρών Ιωαννίνων, Αρχαίο Όρραον Πρέβεζας, Αρχαία Αμβρακία Άρτας, Αρχαία Βερενίκη Πρέβεζας, κλπ. Έτσι τον 3ο αιώνα π.Χ. η Ήπειρος παραμένει μια ισχυρή δύναμη, ενωμένη υπό του «Κοινού των Ηπειρωτών» ως ομόσπονδο κράτος με το δικό της κοινό αντιπροσώπων, ή συνέδριο όπως αναφέρονταν αλλά και κοινό νόμισμα (ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ). Το Κοινό των Ηπειρωτών έπαυσε φυσικά να υπάρχει με την Ρωμαϊκή εισβολή του 168 π.Χ.